Ναι, ναι, “δεν γνωρίζουμε”, αλλά είναι απαραίτητο να θέσουμε ένα πλαίσιο σε αυτήν την αρνητική αξιολόγηση. Συγκεκριμένα, πρέπει να αμφισβητήσουμε τα ρητορικά επιχειρήματα χρησιμοποιώντας αυτήν την έλλειψη γνώσης ως επιχείρημα για να αντιταχθούμε στην THR.

Δεν γνωρίζουμε με απόλυτους όρους, ίσως να μην το γνωρίζουμε ποτέ με πλήρη ακρίβεια, καθώς η πολυπλοκότητα της ανθρώπινης βιολογίας την καθιστά ένα τρομακτικό πρόβλημα δεδομένης της ποικιλομορφίας των ατομικών αντιδράσεων και των δυνητικά επηρεαζόμενων βιολογικών συστημάτων. Ωστόσο, μπορούμε να κάνουμε πολύ αξιόπιστες εκτιμήσεις και συμπεράσματα από την υπάρχουσα βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη γνώση, η οποία είναι σημαντική: εκατοντάδες καλά σχεδιασμένα πειράματα σε δοκιμές εκπομπών, βιοδείκτες, προκλινικές, ακόμη και κλινικές μελέτες δείχνουν σαφώς, σε περίπου 10 χρόνια αυστηρής παρατήρησης, ότι οι κίνδυνοι (που νοούνται ως πιθανές βλάβες) του ατμίσματος μειώνονται δραματικά σε σύγκριση με το κάπνισμα. Αυτό το μακροπρόθεσμο συμπέρασμα είναι ένας από τους κύριους πυλώνες της THR (και πολλών άλλων ζητημάτων που αντιμετωπίζει η επιστήμη). Είναι σημαντικό να την κατανοήσουμε και να την υπερασπιστούμε.   

Δεν υπάρχει τίποτα το παράξενο στη δημιουργία μακροπρόθεσμων (δεκαετιών) μοντέλων και προβλέψεων με βάση αυτά που γνωρίζουμε τώρα και από την εξέλιξη του παρελθόντος, καθώς είναι κοινή πρακτική σε πολλούς επιστημονικούς κλάδους. 

Αν το άτμισμα πρέπει να απορριφθεί ή να περιοριστεί αυστηρά και να ρυθμιστεί υπερβολικά επειδή “δεν γνωρίζουμε τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις”, τότε θα πρέπει επίσης να απορρίψουμε ή να περιορίσουμε δραστικά την προώθηση πράσινων πολιτικών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής από την υπερθέρμανση του πλανήτη, καθώς δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι αυτές οι πολιτικές θα επιτύχουν, δεν μπορούμε να πάμε 30-50 χρόνια στο μέλλον και να επανέλθουμε με λεπτομερείς μετρήσεις που να δείχνουν ότι η παγκόσμια θερμοκρασία αυξάνεται κατά 1,5 ή 3 βαθμούς ή ότι δεν αυξάνεται καθόλου. 

Η εξέταση της μακροπρόθεσμης θερμικής εξέλιξης της ατμόσφαιρας της γης είναι ένα τρομακτικό πρόβλημα, όπως ακριβώς και η εξέταση της εξέλιξης των μακροπρόθεσμων βιολογικών επιπτώσεων του ατμίσματος. Ωστόσο, η έλλειψη απόλυτης γνώσης σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις δεν μειώνει τις κυβερνήσεις και τους θεσμούς από την προσπάθεια προώθησης των πράσινων μορφών ενέργειας και των αλλαγών πολιτικής. Το κύριο επιχείρημα είναι ότι είτε οι παγκόσμιες θερμοκρασίες αυξηθούν κατά 1,5 είτε κατά 3 βαθμούς, θα ήμασταν σε πολύ χειρότερη θέση αν “δεν κάναμε τίποτα” επειδή “δεν γνωρίζουμε”.  

Ωστόσο, όπως και όσοι αρνούνται την κλιματική αλλαγή, πολλοί επικριτές του ατμίσματος προτείνουν “να μην κάνουμε τίποτα (ή να αντιταχθούμε ή να το περιορίσουμε υπερβολικά) επειδή δεν γνωρίζουμε τους μακροπρόθεσμους κινδύνους”. Αυτή η κοινή στάση είναι δυνητικά καταστροφική (πόσοι καπνιστές θα αρρωστήσουν και θα ζήσουν λιγότερο χρόνο ζωής κατά τη διάρκεια των δεκαετιών που θα χρειαστούν “μέχρι να μάθουμε”;). 

Και στις δύο περιπτώσεις εξαγωγής συμπερασμάτων για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις (ΕΘΖ και κλιματική αλλαγή), όλα τα μοντέλα και οι προβλέψεις εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από υποθέσεις για το τι συμβαίνει στην πορεία. Τα σενάρια υπερθέρμανσης του πλανήτη εξαρτώνται από τις πολιτικές που ενδέχεται να εφαρμοστούν βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα. Υπάρχει ένα φάσμα από “αισιόδοξες” έως “απαισιόδοξες” υποθέσεις. Δεν υπάρχει απόλυτο σχέδιο και παραμένουν πολλά άγνωστα και αβεβαιότητες, αλλά όλα αυτά δεν παραλύουν τις προσπάθειες.

Ομοίως, οποιαδήποτε μοντελοποίηση των μακροπρόθεσμων βιολογικών επιδράσεων από τα προϊόντα THR θα εξαρτηθεί επίσης από το τι θα συμβεί στην πορεία. Οι απαγορεύσεις ή η υπερβολική ρύθμιση θα αποτρέψουν πολλούς καπνιστές από το να αλλάξουν και θα καταπνίξουν την απαραίτητη τεχνολογική ανάπτυξη για την παραγωγή ατμιστικών προϊόντων που εκπέμπουν ακόμη λιγότερο τοξικό περιεχόμενο. Η θεσμική αποδοχή των THR (ακόμα και αν είναι πολύ κρίσιμη) θα έθετε καλύτερες συνθήκες για αυτές τις βελτιώσεις. 

Εκτός από την κλιματική αλλαγή, η φαρμακευτική έρευνα για την ανάπτυξη φαρμάκων και εμβολίων βασίζεται επίσης σε μακροπρόθεσμες προβλέψεις που βασίζονται σε προηγούμενες ιατρικές και βιολογικές γνώσεις και σε μια σύντομη περίοδο δοκιμών. Πρακτικά όλα τα φάρμακα κυκλοφορούν μετά από έως και 10 χρόνια τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών. Φυσικά, είναι σημαντικό να παρακολουθούμε στενά και υπάρχουν παραδείγματα φαρμάκων που αποσύρονται από την αγορά όταν υπάρχουν ενδείξεις απρόβλεπτης ή απροσδόκητης βλάβης. Κανένας υποστηρικτής του THR δεν αντιτίθεται στην ίδια στενή παρακολούθηση των ατμιστών. Ωστόσο, είναι πάντα απαραίτητο να έχουμε κατά νου ότι μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να διαχωρίσουμε τις ανιχνευμένες βλάβες στους ατμιστές από προηγούμενες, συνεχιζόμενες βλάβες μετά από μακροχρόνιο ιστορικό καπνίσματος (καθώς οι περισσότεροι ατμιστές είναι πρώην ή νυν καπνιστές).   

Ένα άλλο λανθασμένο επιχείρημα σχετικά με την έλλειψη γνώσης των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων είναι ότι “μας χρειάστηκαν δεκαετίες για να ανακαλύψουμε τις βλάβες από το κάπνισμα, θα χρειαστούν δεκαετίες για να γνωρίσουμε τις βλάβες από το άτμισμα”. Αυτό το επιχείρημα αποκαλύπτει επιστημονικό αναλφαβητισμό. Ναι, χρειάστηκαν στους ανθρώπους πολλούς αιώνες για να μπορέσουν να πετάξουν με ασφάλεια (τελικά στις αρχές του 1900), αλλά χρειάστηκαν μόνο μερικές δεκαετίες για να αναπτύξουν μέσα που θα τους επέτρεπαν να φτάσουν στη σελήνη (1969). Αν το κάπνισμα τσιγάρων είχε εφευρεθεί σήμερα, η πραγματική γνώση της αναλυτικής χημείας, της φυσικής και χημείας των αερολυμάτων, της ανθρώπινης βιολογίας και της ιατρικής επιστήμης θα έκανε τις βλαβερές επιπτώσεις της απολύτως εμφανείς σε λίγους μήνες ή ακόμα και εβδομάδες. Δεν θα γνωρίζαμε τις βλάβες με απόλυτα άψογους και ακριβείς όρους, αλλά θα ξέραμε ότι είναι επιβλαβές.  

Τέλος, την επόμενη φορά που κάποιος επικριτής του THR θα εκφράσει την άποψη ότι “είμαστε αντίθετοι επειδή δεν γνωρίζουμε τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις”, πείτε του ότι το ίδιο επιχείρημα θα απέρριπτε την αναγνώριση της υπερθέρμανσης του πλανήτη και την προώθηση αλλαγών στις ενεργειακές πολιτικές για την αντιμετώπισή της. Με την ίδια λογική, αυτό το άτομο δεν πρέπει να λαμβάνει κανένα φάρμακο ή εμβόλιο μέχρι να ολοκληρωθούν δοκιμές δεκαετιών.


Δρ. Ρομπέρτο Α. Σάσμαν
Ινστιτούτο Πυρηνικών Επιστημών

Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού

UNAM