Afrika staat op een cruciaal punt in de strijd tegen tabaksgebruik, nu de wereldwijde doelstelling van een relatieve vermindering van tabaksgebruik in 2025 in zicht komt. Hoewel het continent vooruitgang heeft geboekt bij de implementatie van tabaksontmoedigingsmaatregelen, heeft de toenemende populariteit van alternatieve nicotineproducten geleid tot discussies over verbod versus regulering.

Nicotinezakjes en vapes staan centraal in een verhit debat tussen beleidsmakers, ouders en de volksgezondheidszorg. Enerzijds toont onderzoek aan dat zakjes en e-sigaretten aanzienlijk veiliger zijn dan sigaretten, omdat ze nicotine afgeven zonder tabak te verbranden – waarbij kankerverwekkende stoffen vrijkomen. Anderzijds roept de toename van nicotinegebruik onder jongeren de afgelopen jaren vragen op over de mate waarin jongvolwassenen verslaafd raken aan nicotine.

Kunnen beperkende maatregelen de illegale handel in nicotineproducten aanwakkeren?

De toename van illegale tabaks- en nicotineproducten onderstreept het falen van de prohibitionistische strategieën. Nu de belastingen tot de hoogste ter wereld behoren, zijn legale producten voor velen in Afrika onbetaalbaar geworden. Omdat ze geen toegang hebben tot gereguleerde, legale en veiligere opties, stappen rokers over op illegale producten.

Een tijdelijke schorsing van nicotinezakjes in Kenia bijvoorbeeld, een product dat wereldwijd door voorstanders van schadebeperking wordt omarmd als een minder schadelijk alternatief voor roken, heeft de vraag niet verminderd. In plaats daarvan heeft het een bloeiende zwarte markt gecreëerd waar kwaliteitscontrole ontbreekt en consumenten kwetsbaar zijn voor ongereguleerde, potentieel schadelijke producten.

Zwarte markten voor nicotinezakjes en e-sigaretten zijn grotendeels ontstaan door de strenge regelgeving en de beperkte legale beschikbaarheid in veel Afrikaanse landen. Hoge accijnzen, regelrechte verboden en onvoldoende consumentenvoorlichting drijven consumenten vaak naar ongereguleerde bronnen. Smokkelnetwerken misbruiken deze lacunes in de regelgeving om illegale producten te leveren, die vaak goedkoper zijn, maar van twijfelachtige kwaliteit en veiligheid, wat vaak resulteert in een toename van het aantal rokers en criminaliteit.

De vraag naar schadebeperkende producten komt voort uit het toenemende bewustzijn van de gezondheidsrisico's die gepaard gaan met traditioneel roken en de groeiende acceptatie van alternatieve nicotineafgiftesystemen. Restrictieve beleidsmaatregelen – zoals een volledig verbod in landen als Oeganda en strenge importbeperkingen in andere landen – beperken echter de toegang tot veiligere, gereguleerde opties. Consumenten wenden zich daarom tot de zwarte markt om in hun behoeften te voorzien, waardoor ze worden blootgesteld aan ongereguleerde en potentieel gevaarlijke producten.

Is regelgeving op basis van bewijsvoering effectiever dan verbieden?

Regulering van nicotinegebruik moet een evenwicht vinden tussen schadebeperking, consumentenbescherming en realistische verwachtingen ten aanzien van menselijk gedrag, en tegelijkertijd een geïnformeerde keuze voor de consument mogelijk maken. Regulering moet consumenten voorzien van accurate informatie en zorgen voor transparante en betrouwbare productie en marketing, zonder innovatie te belemmeren.

Pogingen om nicotinegebruik te beteugelen door middel van een verbod of agressieve regulering zijn niet alleen mislukt, maar hebben het probleem vaak verergerd. Zo is er in Zuid-Afrika Verbod op de verkoop van tabaksproducten om de verspreiding van COVID-19 tegen te gaan; vóór de invoering van het verbod was maar liefst 35 procent van de totale sigarettenmarkt in het land illegaal. Na de invoering werd 100 procent van de markt illegaal. Criminele partijen zijn nu ingebed in de toeleveringsketen en het zal jaren duren om dat terug te draaien.

Als we verder kijken dan de tegenstelling tussen verboden en ongereguleerde markten, kunnen we met doordachte, op bewijs gebaseerde regelgeving de volksgezondheid beschermen, consumenten in Afrika meer macht geven en menselijk gedrag bevorderen. Door in 2025 een genuanceerd regelgevingskader te hanteren, kunnen we beter omgaan met nicotineconsumptie en een gezondere, beter geïnformeerde gemeenschap creëren.

Disclaimer: De meningen en standpunten die worden geuit in gastberichten die op de website van de World Vapers' Alliance worden gepubliceerd, zijn die van de individuele auteurs en vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs de standpunten of standpunten van de World Vapers' Alliance of haar partners. De publicatie van content van derden houdt niet in dat WVA de daarin geuite standpunten onderschrijft.