Terwijl Zambia met het wetsvoorstel nadenkt over de toekomst van stoppen met roken en tabaksontmoediging, is het Zweedse model een krachtig voorbeeld van hoe schadebeperking kan worden ingezet om blijvende gezondheidsvoordelen te behalen.

Zweden zal naar verwachting het eerste land ter wereld worden dat de status 'rookvrij' krijgt als het aantal rokers in de komende maanden daalt tot onder de 5%.

Het Zweedse model heeft ervoor gezorgd dat producten ter vermindering van de schade door tabaksgebruik zo toegankelijk, acceptabel en betaalbaar mogelijk zijn voor volwassen rokers. Daarmee is roken in een land waar 50 jaar geleden nog 49% van de mannen regelmatig rookte, effectief uitgeroeid.

Het land heeft zijn rookpercentages teruggebracht van 15% in 2008 tot 5,6% vandaag de dag, en zijn kankerincidentie is 41% lager dan de rest van de EU. Zweden heeft ook een 39,6% lager sterftecijfer van alle tabaksgerelateerde ziekten vergeleken met het EU-gemiddelde en is een van de drie landen met het laagste aantal sterfgevallen toegeschreven aan longkanker.

Dit succes kwam niet spontaan; het was het resultaat van gezamenlijke campagnes voor de volksgezondheid, hervormingen van de regelgeving en de wijdverbreide acceptatie van veiligere nicotine-alternatieven, zoals nicotine-vapes, snus en orale nicotinezakjes. Deze producten zijn een acceptabel alternatief geworden voor Zweedse rokers die willen stoppen met roken of hun sigarettenconsumptie willen verminderen.

Naast het aanmoedigen van veiligere alternatieven, heeft Zweden uitgebreide campagnes voor de volksgezondheid geïmplementeerd, leeftijdsgrenzen voor tabaksaankopen ingevoerd en rookvrije zones in openbare ruimtes ingesteld. Belangrijk is dat de Zweedse aanpak een samenwerking is geweest, waarbij regelgevers, gezondheidswerkers en de bredere samenleving betrokken zijn om dit succes te bewerkstelligen. Als gevolg hiervan zijn aan roken gerelateerde ziekten drastisch afgenomen, waardoor levens zijn gered en de last op het Zweedse zorgstelsel is verminderd.

Er zijn momenteel ongeveer 1,1 miljoen rokers in Zambia, met 7947 mensen die elk jaar sterven aan rookgerelateerde ziekten. Ondanks het belang dat wordt gehecht aan stopprogramma's, worden er in de meeste openbare zorginstellingen in het land geen uitgebreide stopdiensten aangeboden, waardoor rokers weinig tot geen hulp hebben.

Als Zweedse tabaksgerelateerde sterftecijfers in andere landen zouden worden gerepliceerd, zouden meer dan 3,5 miljoen levens gered kunnen worden. Deze ervaring biedt een routekaart die Zambia kan aanpassen aan zijn unieke sociaal-economische en volksgezondheidslandschap. Gezien de groeiende bevolking van het land en de prevalentie van roken, zou het aannemen van een harm reduction-strategie zoals die van Zweden een transformerende impact kunnen hebben.

Om roken net als in Zweden te bestrijden, moeten beleidsmakers in Zambia strategieën voor schadebeperking ondersteunen en rookvrije alternatieven betaalbaarder maken dan sigaretten.